حصیر بافی گیلان : سوغات و صنایع دستی

حصیر بافی گیلان : سوغات و صنایع دستی
حصیر بافی گیلان یا حصیر زیراندازی نرم و سبک و گاه زبر و خشن، بافته شده از الیاف گیاهی و برگرفته از طبیعت است و سده هاست که مورد استفاده قرار گرفته و بازار صنایع دستی گیلان نیز از آن بی نصیب نبوده است. متأسفانه خاصیت آسیب پذیري زودهنگام آن بر اثر نم و رطوبت فراوان در مناطق شمالی، باعث شده تا اسناد و مدارک معتبری از پیدایش و آغاز بهره وری حصیر بافی گیلان در دست نباشد. برای شناخت تاریخچه ی آن باید به منابع مکتوب چند سده ی اخیر استناد کرد.
برای نمونه، مرحوم علامه دهخدا در لغت نامه، به نقل از حدودالعالم درباره ی حصیر بافی گیلان آورده است: «و از وی (شهرک مامطیر دیلمان) حصیری خیزد سطبر و نیکو و از آمل (به طبرستان) حصیر طبری و … خیزد و از این ناحیت گیلان، جاروب و حصیر و مصلای نماز و ماهی افتد که به همه جهان برند» (لغت نامه: ذیل حصیر).
در سفرنامه ی استراباد و مازندران و گیلان آمده است: «انزلی – غازیان – اهل شان حصیر می بافند و قليل ابریشم و کنجد و… میان پشته حصیر هم می بافند، ولی به پای حصیر غازیان نمی رسد» (میرزا ابراهیم گیلانی: ص ۲۰۱).
سیف الدوله نیز در سفرش به مکه، با گذشتن از گیلان چنین نقل می کند که: «اسباب خانه و زندگانی اهل این ولایت (گیلان) بیشتر از چوب و برگ درخت و علف جنگل است. ظروف و اسباب طبخ آنها از گل است حصیرهای خوب از علف میبافند» (ص ۳۷). مارسل بازن نیز نوشته است: «عامل دیگری که به رشت گیلان ویژگی غیرقابل انکاری می دهد، اهمیت فعالیت حصیر بافی است.» (صص ۲۵۹، ۴۲۶).
کیفیت و شهرت حصیر گیلان و ماد اولیه آن
با توجه به نمونه های دیگر، مشخص می گردد که در سده های گذشته حصیر بافی گیلان از کیفیت و شهرت بسزایی برخوردار بوده است. امروزه این دست بافته ها بدون هیچ تغییری در شیوه ی بافت، و با حفظ سنت های دیرینه ی گذشتگان، به مردان و زنان گیلان کنونی رسیده است. بافندگان برای بافت حصیر از چهار نوع گیاه بهره می جویند:
-
سوب
سوب (sub)، سوف (suf) یا سوم (sum) گیاهی است جنگلی که در لابه لای درختان صنوبر به شکل خودرو و یا در زمین های مرطوب و آبگیر می روید و به دو گونه برای استفاده در حصیر بافی گیلان تهیه می گردد:
- گونه ی اول نازک و نامرغوب و زبر است که به سیم (sim) و یا سیمی حصیر (simi hasir) معروف است و کاربرد خانگی دارد.
- گونه ی دوم سوبه حصير (suba-hasir) خوانده می شود که مرغوب، ظریف و نرم است و همواره برای فروش بافته می شود.
این سوب ها از نیمه ی دوم فصل تابستان، یعنی پانزدهم تیرماه معمولا برای مصارف خانگی و یا فروش در بازار صنایع دستی محلی بریده می شوند و در انبارهای تاریک و مرطوب نگهداری می گردند. معروف ترین سوبه حصیرها در انزلی بافته و به جهت داشتن تقاضای بی شمار به سایر نقاط صادر می گردد.
-
لى
لى (li) يا ليق (liq) گیاهی است مردابی با برگ هایی دراز و باریک به ارتفاع تقریبی 1.5متر و گل های زرد و زیبا در محیطی که اصطلاحا به گویش گیلکی به آن سل (sal) یا استلخ (estalx) گفته می شود، رشد می کند. این گیاه شبيه سوف و کمی باریک تر از آن است و از خانوادهی علفی کارکس بزرگ محسوب می شود.
در شرق گیلان بیشتر آن را با نام الى (li) می شناسند و یکی از مهم ترین مواد اولیه ی حصیر بافی گیلان در شهرهای آستانه، لاهیجان، لشت نشا، رودسر، کلاچای، لنگرود و غیره به شمار می آید. از صنایع دستی گیلان با لی بیشتر در پوشاندن بام خانه های گالی پوش و تهیه ی نخ های علفی برای بستن اشیا استفاده می کردند. به جنس مرغوب و مستحکم و پردوام لی، «ابروشوم لی» (abrusum-li) «ابریشم لی» می گفتند.
-
کلر
کلر (koler) گیاهی ست مردابی که نرم و پف کرده است و گاه با نام «لی گلر» در هنر حصیر بافی گیلان شناخته می شود. محل رویش این گیاه در مرداب انزلی است و گاه در نواحی خمام، گوراب زرمیخ و رضوانشهر هم دیده می شود. اهالی قدیم خمام به جهت اینکه می پندارند این گیاه توسط خداوند اعطا شده است، به آن «خدادادی» هم می گویند.
-
کولوش
کولوش (kulus) ساقه های شالی یا کاه است که در مزارع برنج می روید. اهالی منطقه از دیرباز به جهت مستحکم بودن و قابلیت انعطاف پذیری کولوش، چندین ساقه ی آن را با کف دست می رسیدند که به آن ویریس (viris) می گویند. ویریس طناب محکمی است و از آن برای بستن اشیا و یا تیرک های سقف خانه ها، شکار حیوانات، پرچین کردن دور منازل و یا بافتن حصیر استفاده می کنند. برخی از خانواده ها به جهت دسترسی نداشتن به لی و یا سوب برای مصارف شخصی خویش، از کولوش برای بافتن حصیر استفاده می کردند. این نوع حصير نامرغوب ترین حصیر در گیلان به شمار می رفت.
کار کرد های اقتصادی حصیر در گیلان
تا دهه های پنجاه، حصیر علاوه بر مصارف داخلی و خانگی، برای فروش عمده صنایع دستی گیلان و صادرات به استان های دیگر بافته و در بازارهای محلی و هفتگی فروخته می شد. به تدریج، با ورود زیراندازهای پلاستیکی ارزان قیمت و قالی ها و قالیچه های ماشینی و انواع مصنوعات دیگر، دست ساخته های حصیری محدودتر گشت تا آن جا که در حال حاضر، تنها در شهرهای خمام، آبکنار، آستانه و رشت بافتن حصیر رایج است. این کار البته در شهرها بیشتر جنبه ی تزیینی دارد تا کاربردی، اما در روستاها هنوز وسایلی چون زنبیل و کلاه خریداران و خواستاران بسیار دارد.
ویژگی های عمومی حصیر گیلانی
حصیر امروزه در اشکال هندسی (دایره، بیضی و غیره)، بدون نقش و نگار و تنها با رنگ آمیزی گیس های بافته شدهی حاشیه های اطراف بافته می شود. زنان برای تنوع و یا فروش بهتر آن، دست به خلاقیت زده، الياف را بی فاصله یا چند در میان -البته در مورد حصیر – از لای تارها (لو) عبور داده و انواع نقوش لوزی، مورب، هفت و هشت را ایجاد نموده اند که با رنگ آمیزی لی ها به رنگ های قرمز، سبز، آبی و جگری جلوه ای دوچندان به آن بخشیده اند.
اما حصیر بافی گیلان همواره از این قاعده مستثنی بود و با رنگ اصلی لی بافته می شد. در سالیانی نه چندان دور، رنگ آمیزی قسمت هایی از حصیر با مواد طبیعی مانند سماق، براده ی آهن، انار، پوست گردو، روناس، علف های گیاهی و غیره انجام می پذیرفت که در حال حاضر، با پودرهای شیمیایی موجود در بازار رنگ می شود.
سایر دست بافت های حصیری
انواع دست بافته هایی که از الیاف گیاهی به غير از حصیر تهیه می شود، عبارت اند از:
- بادبزن،
- جارو،
- سفره های حصیری،
- کلاه، زنبیل،
- گردبنه،
- جود (جد).
همچنین از استادان مشغول به این حرفه می توان به شهناز مولایی، معصومه میری حسینی و معصومه شهدی گلشنی اشاره نمود.
شرایط ارسال دیدگاه
هدف از ایجاد بخش نظرات در چارسینو، اشتراکگذاری تجربهی خرید و کاربری محصولاتی است که به فروش میرسد. در این بخش، هر کاربر مجاز است در چهارچوب شرایط و قوانین سایت، نظرات خود را به اشتراک بگذارد و پس از بررسی کارشناسان تایید، نظرش را روی سایت مشاهده کند. بدیهی است که اگر قوانین سایت در نظرات کاربری رعایت نشود، تایید نمیشوند و در نتیجه در سایت به نمایش درنمیآیند. چارسینو در قبال درستی یا نادرستی نظرات منتشرشده در این قسمت، هیچگونه مسئولیتی ندارد. نمایش نظرات کاربران در سایت بههیچوجه به معنی تایید فنی چارسینو دربارهی محتویات نظر نیست؛ لذا از کاربران محترم تقاضا میشود، نظرات را اصل و پایهی انتخاب و تصمیمگیری خود قرار ندهند.
۱. فارسی بنویسید و از کیبورد فارسی استفاده کنید. بهتر است از فضای خالی (Space) بیش از حد معمول، کشیدن حروف یا کلمات، استفادهی مکرر از یک حرف یا کلمه، شکلک و اموجی در متن خودداری کنید.
۲. برای نظر یا نقد و بررسی خود عنوانی متناسب با متن انتخاب کنید. یک عنوان خوب کاربران را برای خواندن نظر شما ترغیب خواهد کرد.
۳. نقد کاربران باید شامل قوتها و ضعفهای محصول در استفادهی عملی و تجربهی شخصی باشد و مزایا و معایب بهصورت خلاصه و تیتروار در محل تعیینشده درج شود. لازم است تا حد ممکن از مبالغه و بزرگنمایی مزایا یا معایب محصول خودداری کنید.
۴. نقد مناسب، نقدی است که فقط معایب یا فقط مزایا را در نظر نگیرد؛ بلکه بهطور واقعبینانه معایب و مزایای هر محصول را در کنار هم بررسی کند.
۵. با توجه به تفاوت در سطح محصولات مختلف و تفاوت عمده در قیمتهای آنها، لازم است نقد و بررسی هر محصول با توجه به قیمت آن صورت گیرد؛ نه بهصورت مطلق.
۶. جهت احترامگذاشتن به وقت بازدیدکنندگان سایت، لازم است هنگام نوشتن نقد، مطالب غیرضروری را حذف کرده و فقط مطالب ضروری و مفید را در نقدتان لحاظ کنید.
۷. با توجه به ساختار بخش نظرات، از سوالکردن یا درخواست راهنمایی در این بخش خودداری کرده و سوال یا درخواست راهنمایی خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید.
۸. کاربران ارسالکنندهی نظر موظفاند از ادبیات محترمانه استفاده کرده و از توهین به دیگر کاربران یا سایر افراد پرهیز کنند. بدیهی است هرگونه توهین به فرد یا افراد و استفاده از کلمات نامناسب، باعث تاییدنشدن نظر کاربر میشود.
۹. قسمت نظرات سایت، با تالارهای گفتوگو (فروم) متفاوت است؛ لذا برای حفظ ساختار، مباحث خارج از چهارچوبی که حالت بحث و گفتوگو دارد، تایید نخواهد شد.
۱۰. تمام کاربران حق دارند نظرات خود را به شرط رعایت قوانین، در سایت منتشر کنند؛ لذا حتی اگر نظری را به دور از واقعیت، جانبدارانه یا اشتباه یافتید، نباید نظردهنده را مخاطب قرار دهید یا از وی انتقاد کنید. هر کاربر تنها میتواند نظر خود را عنوان کرده و قضاوت را به خوانندگان نظرات واگذار کند.
۱۱. از طریق نمودار تغییر قیمت در سایت میتوانید از تغییرات قیمت آگاه شوید؛ لذا بههیچوجه در بخش نظرات مبلغ «قیمت» را ذکر نکرده، دربارهی آن سؤال نکنید و نظری ندهید.
۱۲. در نظرات خود، از بزرگنمایی یا اغراق دربارهی قوتها یا ضعفهای محصول خودداری کنید. بدیهی است تا حد ممکن هرگونه نظر مبالغهآمیز یا به دور از واقعیت تایید نخواهد شد.
۱۳. با توجه به مسئولیت سایت در قبال لینکهای موجود در آن، نباید لینک سایتهای دیگر را در نظرات خود ثبت کنید. دقت داشته باشید تا جای ممکن از هرگونه لینکدادن (فرستادن) دیگر کاربران به سایتهای دیگر و درج ایمیل یا نام کاربری شبکههای اجتماعی خودداری کنید.
۱۴. تنها نظراتی تایید خواهند شد که مرتبط با محصول موردنظر باشند؛ لذا بحثهای متفرقه و غیرمرتبط با محصول را مطرح نکنید.
۱۵. کاربران میتوانند نقد خود به هر بخش از چارسینو را در قسمت مربوط اعلام کنند؛ لذا هیچگونه نقدی را دربارهی سایت یا خدمات آن در قسمت نظرات ننویسید.
۱۶. توجه داشته باشند، مسائلی را که از آن اطمینان ندارید، بههیچوجه در نظرات ثبت نکنید؛ همچنین از بازنشر شایعات یا اطلاعات غیرمطمئن دربارهی محصولات جدا خودداری کنید.
۱۷. بهتر است مطالبی در این بخش ثبت شود که برای بازدیدکنندگان سایت مفید باشد؛ لذا از بیان هرگونه مطالب شخصی، غیرمرتبط یا غیرضروری در این بخش پرهیز کنید.
۱۸. لازم است نظرات خود را به صورت نگارشی ثبت کرده و از کوتاهکردن کلمات یا استفاده از ادبیات محاوره تا جای ممکن خودداری کنید. استفاده از ادبیات نوشتاری که قابلیت نمایش در سایت را داشته باشد، لازمهی تایید نظرات کاربران است.
شرایط ارسال پرسش یا پاسخ:
· بهتر است پرسش و پاسخ کوتاه و مختصر باشد؛ زبان و رسمالخط فارسی و اسلوب نگارش هم در آن رعایت شده باشد.
· برای آگاهی از تغییرات قیمت از نمودار تغییر قیمت در سایت استفاده کنید و بههیچوجه در بخش پرسش و پاسخ در مورد «قیمت» نپرسید.
· از پرسش و پاسخ دربارهی آدرس سایر فروشگاههای فیزیکی یا اینترنتی و استفاده از لینک خودداری کنید.
· پرسش خودتان را فقط یک بار و زیر محصول موردنظرتان بنویسید.
· از ثبت اطلاعات شخصی از قبیل ایمیل، شماره تماس و نام کاربری شبکههای اجتماعی در بخش پرسش و پاسخ پرهیز کنید.
· توجه داشته باشید که نظر یا پرسش و پاسخ فقط باید در رابطه با کالا باشد، بنابراین برای پیگیری یا سوال درباره سفارش یا استفاده از خدمات پس از فروش از طریق فرم صفحه “تماس با ما” با انتخاب موضوع پیگیری سفارش یا خدمات پس از فروش، سوال یا درخواست خود را مطرح کنید.
· برای ارسال سایر درخواستها یا پیشنهادهای خود نیز از فرم صفحه “تماس با ما” استفاده کنید یا به info@charsino.com ایمیل ارسال کنید. همچنین انتقاد یا شکایت خود را به ایمیل آدرس complaint@charsino.com ارسال کنید.