چاپ باتیک در ایران : قلمکاری یا چاپ روی پارچه

چاپ باتیک در ایران : قلمکاری یا چاپ روی پارچه
چاپ باتیک در ایران در میان صنعتگران با نام های قلم سازی، چیت سازی یا چیتگری و در میان عامه ی مردم با نام «قلمکار» شناخته می شود. قریب به اتفاق این صنعتگران معتقدند که چاپ باتیک در ایران صنعتی وارداتی است که در ایران به رشد و بالندگی رسیده است. البته در رابطه با ریشه ی تاریخی آن اسناد معتبری وجود ندارد و کارشناسان فروش و خرید صنایع دستی تنها در این متفق اند که این نوع پارچه ها با توجه به واژه ی «چیت» در زبان فارسی به معنی پارچه های چاپی است.
مطرح شدن چاپ باتیک در حوزه صنایع دستی گیلان
آنچه سبب گردید تا چیت سازی یا چاپ باتیک در ایران در صنایع دستی گیلان مطرح شود، مقاله ای است که در کتاب سیری در صنایع دستی ایران خانم فیلیس آکرمن آمده است: «این صنعت تا سده ی هفدهم میلادی (مقارن با دورهی صفویه) بی گمان در ایران کاملا مصدور شده بود و رشت و کاشان و اصفهان هر سه مراکز عمده ی آن به شمار می رفتند».
و یا رابینو می نویسد:
بازرگانی رشت فوق العاده اهمیت دارد. صنعت بومی این شهر گلدوزی و قلم کاری است.»
جای بسی شگفت است که صنعت بومی و کهن گیلانی در عصر حاضر به دوران قاجار به بعد – به کلی نابود گشته به گونه ای که اثری و کارگاهی از آن در دست نیست.
هر فورد جونز نیز در کتاب آخرین روزهای لطفعلی خان هنگام ورود به ایران، در تشریح یکی از مجالس میهمانی در گیلان می آورد: «در حدود ساعت 9 شام آوردند و قطعات درازی از چیت های (پارچه های قلمکار) ماسوله جلو ما پهن کردند و مجمع های پر نقش و نگار و جلا یافته ای را بر روی چیت ها نهادند»
شاردن نیز در باره ی چاپ باتیک در ایران می گوید: «به نوشته ی محققین، از اوایل قرن هفتم هجری قمری و همزمان با هجوم مغول ها در ایران شکل گرفت و در گذشته هایی دور اصفهان، شیراز، همدان، رشت، بروجرد، يزد، فارس، گناباد، نجف زاده [نجف آباد] جزو مراکز مهم تولید پارچه های قلمکار به شمار می رفته اند».
ردپای باتیک در صفویه
با توجه به این گفته ها می توان ردپای چاپ باتیک در ایران را از دوره ی صفویه به صورت چشمگیری مشاهده نمود. زیرا دوران صفویه دوران اوج شکوفایی هنرها و صنایع دستی ایران زمین در سراسر کشور بوده است. دلیل اقبال همگانی مردم به این پارچه ها را پیتر دالاواله این گونه مطرح می نماید: «این لباس (پارچه های دوخته شده) را شاه فعلی (شاه عباس) مرسوم کرده و به نظر من علت آن است که می خواهد ابریشم در مملکت زیاد مصرف نشود و این متاع که پول فراوانی عاید خزانه میکند، تا حد امکان بیشتر صادر شود».
در این میان صنعتگرانی بودند که برای چاپ علاوه بر استفاده از پارچه های کتان، نخی، پنبه ای، پشمی، چلوار یا کرباس، بنا به تقاضای اشراف و درباریان و شاهزادگان و یا برای ارائه ی کارهای ظریف و گرانب ها، عمل چاپ را بر روی پارچه های ابریشمین انجام می دادند که این نوع چاپ در کشورهای دیگر با نام «چاپ باتیک» شناخته می شد.
ریشه واژه ی «باتیک»
واژه ی «باتیک» مأخوذ از زبان جاوه ای است که در فرهنگ نفیسی حصار و ضریح معنی شده است. مردم عادی هم آن را کلاغی، کلاغه ای، کلاقی و یا کلاقه ای می شناسند. هیوئن تسيانگ، سیاح مشهور چینی معتقد است که ساکنان دریای خزر از قرن ششم پیش از میلاد با روش چاپ پارچه به روش امروزی – که چاپ باتیک در ایران نامیده می شود – آشنایی داشته اند. اما صنعتگران ترک بر این پندار هستند که رواج دهنده ی اصلی این چاپ مردم عشایرند.
معروف ترین چاپ ها نیز از دیر باز متعلق به روستای اسکو در نزدیکی تبریز است که اغلب به شکل روسری های بزرگ و خوش رنگ یا رنگ های شاد و زنده دیده می شد. پیران این روستا عقیده داشتند که این صنعت را از مهاجران باکو آموخته اند.
بنا به گفته ی میرزا ابراهیم گیلانی در قرن سیزده چاپ باتیک در ایران در گیلان نیز وجود داشت «… شش باب کارخانه شعربافی در شهر رشت می باشد که قصب ولنگ و پرده و بقچه ی دارایی و چادر شب و کلاقی (باتیک) به عمل می آورد». امروزه هیچ نشانی از آن در دست نیست. به تازگی این صنعت با کمک سازمان صنایع دستی بر روی پارچه های نخی، پنبه ای یا پشمی مجددا در سطح آموزش، نه تولید احیا گردیده است.
نقوش و کاربرد صنایع باتیک
نقوش و نگاره ها ی چاپ باتیک در ایران و قلمکار عبارت اند از:
- طرح های ساده از برگ و گل و بوته،
- نقش تاک،
- ترنج،
- ماهی،
- پرنده،
- حیوانات،
- خورشید،
- ستاره و صور هندسی(خصوصا لوزی)،
همچنین اغلب نقوش کتیبه ای است با اشعار مذهبی مزین به گل و بوته و خطوط اسلیمی. این نقوش بر روی پارچه ای سفید با رنگ های سیاه، سورمه ای، آبی، زرد، قرمز، قهوه ای، سبز، نارنجی و… زده می شود.
اغلب محصولات تولید شده با چاپ باتیک در ایران در زمینه های زیر کاربرد دارد:
- روسری ابریشمی،
- انواع رومیزی در ابعاد گوناگون،
- انواع پارچه های لباسی (شلوار، دامن، پیراهن و…)،
- پرده ای،
- روتختی،
- ساک دستی،
- رولحافی،
- روتشکی،
- روبالشی،
- سفره،
- سجاده،
- کیف دستی،
- روپشتی دیواری (تکیه گاه)،
- روطاقچه ای،
- شمد،
- چفیه،
- دستمال،
- مجمع پوش،
- بقچه و کتیبه هایی برای تزیین مجالس سوگواری شهدای کربلا.
از استادکاران به نام این هنر می توان به: خانم مریم عطار حمیدی، مرجان حکیمی اشکوری، کلثوم عابددوست اشاره نمود. برای مطالعه در مورد گلیم محلی گیلان بر روی لینک کلیک کنید.
شرایط ارسال دیدگاه
هدف از ایجاد بخش نظرات در چارسینو، اشتراکگذاری تجربهی خرید و کاربری محصولاتی است که به فروش میرسد. در این بخش، هر کاربر مجاز است در چهارچوب شرایط و قوانین سایت، نظرات خود را به اشتراک بگذارد و پس از بررسی کارشناسان تایید، نظرش را روی سایت مشاهده کند. بدیهی است که اگر قوانین سایت در نظرات کاربری رعایت نشود، تایید نمیشوند و در نتیجه در سایت به نمایش درنمیآیند. چارسینو در قبال درستی یا نادرستی نظرات منتشرشده در این قسمت، هیچگونه مسئولیتی ندارد. نمایش نظرات کاربران در سایت بههیچوجه به معنی تایید فنی چارسینو دربارهی محتویات نظر نیست؛ لذا از کاربران محترم تقاضا میشود، نظرات را اصل و پایهی انتخاب و تصمیمگیری خود قرار ندهند.
۱. فارسی بنویسید و از کیبورد فارسی استفاده کنید. بهتر است از فضای خالی (Space) بیش از حد معمول، کشیدن حروف یا کلمات، استفادهی مکرر از یک حرف یا کلمه، شکلک و اموجی در متن خودداری کنید.
۲. برای نظر یا نقد و بررسی خود عنوانی متناسب با متن انتخاب کنید. یک عنوان خوب کاربران را برای خواندن نظر شما ترغیب خواهد کرد.
۳. نقد کاربران باید شامل قوتها و ضعفهای محصول در استفادهی عملی و تجربهی شخصی باشد و مزایا و معایب بهصورت خلاصه و تیتروار در محل تعیینشده درج شود. لازم است تا حد ممکن از مبالغه و بزرگنمایی مزایا یا معایب محصول خودداری کنید.
۴. نقد مناسب، نقدی است که فقط معایب یا فقط مزایا را در نظر نگیرد؛ بلکه بهطور واقعبینانه معایب و مزایای هر محصول را در کنار هم بررسی کند.
۵. با توجه به تفاوت در سطح محصولات مختلف و تفاوت عمده در قیمتهای آنها، لازم است نقد و بررسی هر محصول با توجه به قیمت آن صورت گیرد؛ نه بهصورت مطلق.
۶. جهت احترامگذاشتن به وقت بازدیدکنندگان سایت، لازم است هنگام نوشتن نقد، مطالب غیرضروری را حذف کرده و فقط مطالب ضروری و مفید را در نقدتان لحاظ کنید.
۷. با توجه به ساختار بخش نظرات، از سوالکردن یا درخواست راهنمایی در این بخش خودداری کرده و سوال یا درخواست راهنمایی خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید.
۸. کاربران ارسالکنندهی نظر موظفاند از ادبیات محترمانه استفاده کرده و از توهین به دیگر کاربران یا سایر افراد پرهیز کنند. بدیهی است هرگونه توهین به فرد یا افراد و استفاده از کلمات نامناسب، باعث تاییدنشدن نظر کاربر میشود.
۹. قسمت نظرات سایت، با تالارهای گفتوگو (فروم) متفاوت است؛ لذا برای حفظ ساختار، مباحث خارج از چهارچوبی که حالت بحث و گفتوگو دارد، تایید نخواهد شد.
۱۰. تمام کاربران حق دارند نظرات خود را به شرط رعایت قوانین، در سایت منتشر کنند؛ لذا حتی اگر نظری را به دور از واقعیت، جانبدارانه یا اشتباه یافتید، نباید نظردهنده را مخاطب قرار دهید یا از وی انتقاد کنید. هر کاربر تنها میتواند نظر خود را عنوان کرده و قضاوت را به خوانندگان نظرات واگذار کند.
۱۱. از طریق نمودار تغییر قیمت در سایت میتوانید از تغییرات قیمت آگاه شوید؛ لذا بههیچوجه در بخش نظرات مبلغ «قیمت» را ذکر نکرده، دربارهی آن سؤال نکنید و نظری ندهید.
۱۲. در نظرات خود، از بزرگنمایی یا اغراق دربارهی قوتها یا ضعفهای محصول خودداری کنید. بدیهی است تا حد ممکن هرگونه نظر مبالغهآمیز یا به دور از واقعیت تایید نخواهد شد.
۱۳. با توجه به مسئولیت سایت در قبال لینکهای موجود در آن، نباید لینک سایتهای دیگر را در نظرات خود ثبت کنید. دقت داشته باشید تا جای ممکن از هرگونه لینکدادن (فرستادن) دیگر کاربران به سایتهای دیگر و درج ایمیل یا نام کاربری شبکههای اجتماعی خودداری کنید.
۱۴. تنها نظراتی تایید خواهند شد که مرتبط با محصول موردنظر باشند؛ لذا بحثهای متفرقه و غیرمرتبط با محصول را مطرح نکنید.
۱۵. کاربران میتوانند نقد خود به هر بخش از چارسینو را در قسمت مربوط اعلام کنند؛ لذا هیچگونه نقدی را دربارهی سایت یا خدمات آن در قسمت نظرات ننویسید.
۱۶. توجه داشته باشند، مسائلی را که از آن اطمینان ندارید، بههیچوجه در نظرات ثبت نکنید؛ همچنین از بازنشر شایعات یا اطلاعات غیرمطمئن دربارهی محصولات جدا خودداری کنید.
۱۷. بهتر است مطالبی در این بخش ثبت شود که برای بازدیدکنندگان سایت مفید باشد؛ لذا از بیان هرگونه مطالب شخصی، غیرمرتبط یا غیرضروری در این بخش پرهیز کنید.
۱۸. لازم است نظرات خود را به صورت نگارشی ثبت کرده و از کوتاهکردن کلمات یا استفاده از ادبیات محاوره تا جای ممکن خودداری کنید. استفاده از ادبیات نوشتاری که قابلیت نمایش در سایت را داشته باشد، لازمهی تایید نظرات کاربران است.
شرایط ارسال پرسش یا پاسخ:
· بهتر است پرسش و پاسخ کوتاه و مختصر باشد؛ زبان و رسمالخط فارسی و اسلوب نگارش هم در آن رعایت شده باشد.
· برای آگاهی از تغییرات قیمت از نمودار تغییر قیمت در سایت استفاده کنید و بههیچوجه در بخش پرسش و پاسخ در مورد «قیمت» نپرسید.
· از پرسش و پاسخ دربارهی آدرس سایر فروشگاههای فیزیکی یا اینترنتی و استفاده از لینک خودداری کنید.
· پرسش خودتان را فقط یک بار و زیر محصول موردنظرتان بنویسید.
· از ثبت اطلاعات شخصی از قبیل ایمیل، شماره تماس و نام کاربری شبکههای اجتماعی در بخش پرسش و پاسخ پرهیز کنید.
· توجه داشته باشید که نظر یا پرسش و پاسخ فقط باید در رابطه با کالا باشد، بنابراین برای پیگیری یا سوال درباره سفارش یا استفاده از خدمات پس از فروش از طریق فرم صفحه “تماس با ما” با انتخاب موضوع پیگیری سفارش یا خدمات پس از فروش، سوال یا درخواست خود را مطرح کنید.
· برای ارسال سایر درخواستها یا پیشنهادهای خود نیز از فرم صفحه “تماس با ما” استفاده کنید یا به info@charsino.com ایمیل ارسال کنید. همچنین انتقاد یا شکایت خود را به ایمیل آدرس complaint@charsino.com ارسال کنید.