ابریشم‌دوزی‌های خراسان : عوامل موثر در تنوع روش ها

دسته بندی :مقالات آموزشی 26 تیر 1401 واحد تولید محتوا 221
ابرایشم دوزی های خراسان

ابریشم‌دوزی‌های خراسان : عوامل موثر در تنوع روش ها

ابریشم‌دوزی‌های خراسان ازجمله هنرها و صنایع دستی ویژه ایران‌زمین است که در بازار و خرید صنایع دستی از طرفداران ویژه‌ای برخوردار است. امروزه این‌گونه از هنرهای سنتی ایران به دلایل گوناگون در معرض آسیب‌های جدی واقع‌شده است. امید است بتوانیم با معرفی دوباره ابریشم‌دوزی‌های خراسان نقشی در حفظ و توسعه این نوع هنر داشت باشیم.

ابریشم‌دوزی بیرجند گونه‌ای از ابریشم‌دوزی‌های خراسان

در شهر بیرجند، مرکز خراسان جنوبی ابریشم‌دوزی‌هایی موسوم به خامه‌دوزی (خاك دوزی)، بسیار رایج است. این‌گونه از ابریشم‌دوزی‌های خراسان به‌عنوان يك هنر ارزشمند و حائز اهمیت در میان مردم تلقی می‌شود. رسم بر این بوده که نوعروسان، جانمازها، بقچه‌ها و برخی از وسایل ابریشم‌دوزی شده توسط خودشان را به همراه جهیزیه به خانه بخت ببرند. همان‌گونه که امروز نیز خانواده‌های اصیل چنین رسمی را رعایت می‌کنند.

این دوخت ها با نقوش بسیار زیبا، گاهی با سکمه‌دوزی توأم می‌شود و زیبایی دوخت را صدچندان می‌کند. نقش سرو و بته‌جقه یکی از بارزترین نقوشی است که در این ابریشم‌دوزی مورداستفاده قرار می‌گیرد. جالب‌توجه اینکه معمولاً توپردوزی این ابریشم‌دوزی‌ها با دندان‌موشی‌های ریز و به هم چسبیده انجام می‌شود و برجستگی‌ای که در يك طرف دوخت به وجود می‌آید، زیبایی خاصی به پارچه می‌دهد.

ابرایشم دوزی های خراسان

مراحل دوخت ابریشم‌دوزی بیرجند

برای تولید ابریشم‌دوزی‌های بیرجند مراحل زیر مد توجه قرار می‌گیرد:

  1. ابتدا روی پارچه طرح موردنظر را پیاده کنید.
  2. خطوط و ساقه‌های گل‌ها و برگ‌ها را با زنجیره ساده بزنید.
  3. برگ‌های جوانه و گل‌ها را به‌صورت مورب با دندان‌موشی توپردوزی کنید.

مراحل دوخت ابریشم‌دوزی بیرجند 

تفاوت ابریشم‌دوزی‌های خراسان

نکته قابل‌توجه در مورد ابریشم‌دوزی‌های خراسان این است که تفاوت‌ها بر اساس شرایط جغرافیایی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و اعتقادی هر منطقه به وجود می‌آید و هرگز بدون شناخت هر يك از شرایط ذکرشده به تفاوت‌های فاحش دوخت ها پی نخواهیم برد.

این تفاوت‌ها در نقوش، تكنيك دوخت، استفاده از مواد و رنگ‌آمیزی، قابل‌مشاهده است و هرکدام از این‌ها نیاز به شناخت عواملی دارد که قبلاً ذکر شد؛ زیرا حتی در يك منطقه جغرافیایی کوچک مانند خراسان جنوبی، آبادی به آبادی، شرایط و اوضاع تاریخی و اجتماعی متفاوت است.

همچنین ممکن است در يك منطقه جغرافیایی كوچك، گیاه یا رنگ‌دانه‌ای وجود داشته باشد که در منطقه دیگر وجود ندارد؛ بنابراین جهت بررسی تفاوت‌های ابریشم‌دوزی‌های خراسان لزوماً باید مطالعاتی همه‌جانبه و گسترده اعمال نمود تا بتوان پی به تفاوت‌های ابریشم‌دوزی‌ها برد.

تفاوت ابریشم‌دوزی‌های خراسان

نقوش ابریشم‌دوزی‌ها

خراسان شمالی یکی از مناطقی است که در ابریشم‌دوزی‌های آن نقش‌ها و دوخت های گوناگونی وجود دارد که به بخش اندکی از آن اشاره شد. در این منطقه، سوزن دوزی ها از نظر نقوش به سه دسته تقسیم می‌شود:

  1. گلدوزی‌های ساده دوخت انواع گل‌ها و برگ‌ها که با نخ‌های رنگی ابریشم جهت تزیین روبالشی‌ها، پشتی‌ها، رویه جالباسی‌ها، جانمازها، لب طاقی‌ها و بقچه‌ها به کار می‌رود و معمولاً با تكنيك ساتن دوزی، ظریف دوزی، دوخت رومانی و ساقه‌دوزی به اجرا درمی‌آید.
  2. ابریشم‌دوزی‌ها و یا کردی دوزی هایی که مختص تزیینات کلاه‌ها، مچ پیچ‌ها و پی تاوه‌ها با نقوش انتزاعی است و تكنيك دوخت آن‌ها الهام گرفته از ترکمن‌هاست، به‌صورت پر فشرده دوخته می‌شود که زمینه اصلی پارچه از دوخت پر می‌شود.
  3. قلاب‌دوزی تكنیك دیگری که در ابریشم‌دوزی‌های خراسان شمالی مشاهده می‌شود، همان زنجیره دوزی است که سطح پارچه را کاملاً می‌پوشاند.

نقوش ابریشم‌دوزی‌ها

تنوع طرح و نقش در بررسی هنرهای سنتی خراسان

خراسان به لحاظ اوضاع خاص جغرافیایی دچار تغییر و تحولات سیاسی و اجتماعی فراوانی بوده است، اما آنچه مسلم است این است که این منطقه همیشه به لحاظ موقعیت آب و هوایی خاص از ثروت و موقعیت اقتصادی بسیار خوبی برخوردار بوده است. مطالعه تاریخ سیاسی این منطقه بیانگر این امر است. طایفه‌های بسیاری از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب خراسان شمالی، طی دوره‌های تاریخی، ساکن شده‌اند و از ساکنان اولیه تأثیر گرفته و یا به آنان تأثیر بخشیده‌اند. امروزه فقط از مطالعه نقوش در سوزن‌دوزی‌های گذشته می‌توان به این تفاوت‌ها پی برد.

تنها نکته‌ای که در مورد ابریشم‌دوزی‌های خراسان می‌توان به آن اشاره کرد این است که در این خطه حاصلخیز، چه در دل کویر خراسان جنوبی و چه در دامنه کوهستان‌های خراسان شمالی، تات، عرب، ترک، بلوچ، کرد و … زندگی می‌کرده‌اند و هرکدام از این‌ها از نقوش خاصی برای تزیینات لباس‌هایشان استفاده می‌کرده‌اند. بد نیست بدانید که فقط کردهای این منطقه ۱۴۴ طایفه‌اند که ازجمله آن‌ها می‌توان طوایف شادلو، زعفرانلو، گرایلی و آمارلو را نام برد. ترکمن ها در شمالی‌ترین نقطه خراسان شمالی در منطقه رازوجرگلان بجنورد ساکن‌اند، اعم از کوکلان ها، تکه‌ها و یموت‌ها که هرکدام در نوع گویش، پوشاك و حتی آداب‌ورسوم متفاوت هستند.

بنابراین مستندات می‌توان حدس زد که تنوع طرح و نقش در این منطقه تا چه حد می‌تواند گوناگون و گسترده باشد.

تنوع طرح و نقش در بررسی هنرهای سنتی خراسان

انتقال طرح روی پارچه

نحوه انتقال طرح روی پارچه، یکی از نکات مهم و قابل‌توجه در ابریشم‌دوزی‌های خراسان است. قبلاً در هیچ نقطه‌ای از این خطه جهت طرح اندازی از کاربن و قلم استفاده نمی‌شده است؛ زیرا درگذشته اصلاً کاربن وجود نداشته و تمام طرح اندازی ها ذهنی و به قول برخی گرت کشی با نخ كوك بوده است. بدین نحو که ابتدا دوزنده به‌صورت ذهنی نقشی را در نظر می‌گرفته و با نخ اندازی هایی روی پارچه، پارچه را قسمت‌بندی، سپس اقدام به توپردوزی زمینه پارچه می‌کرده است. به‌طورکلی سوزن‌دوزی‌های کردهای شمال خراسان را از نظر طراحی به سه دسته می‌توان تقسیم کرد:

  1. نقوش انتزاعی با الهام از طبیعت، مثل نقش گل‌ها، گیاهان و شاخ قوچ (قوچک).
  2. نقوش انسان، حیوان و پرندگان.
  3. نقوش تزیینی با اشکال هندسی.

قابل‌ذکر است که سوزن‌دوزی‌های کردها به‌گونه‌ای است که تمام زمینه پارچه از دوخت پر می‌شود و نخ مورداستفاده آن‌ها معمولاً نخ ابریشم نتابیده است که به شیوه سنتی رنگ‌آمیزی شده است. جنس پارچه در مچ پیچ‌ها دبیت مشکی، در پتاوه پارچه‌های پشمی ضخیمی که خودرنگ است و در تزیینات روی لباس‌ها به‌خصوص پیراهن مردانه ابریشم به رنگ قرمز است.

انتقال طرح روی پارچه

برای مطالع بیشتر در مورد شناخت انواع پارچه، انواع نخ دوخت و دوز، سوزن ابریشم دوزی به مقالات مرتبط رجوع کنید.

موارد زیر را حتما بخوانید:

شرایط ارسال دیدگاه

هدف از ایجاد بخش نظرات در چارسینو، اشتراک‌گذاری تجربه‌ی خرید و کاربری محصولاتی است که به فروش می‌رسد. در این بخش، هر کاربر مجاز است در چهارچوب شرایط و قوانین سایت، نظرات خود را به اشتراک بگذارد و پس از بررسی کارشناسان تایید، نظرش را روی سایت مشاهده کند. بدیهی است که اگر قوانین سایت در نظرات کاربری رعایت نشود، تایید نمی‌شوند و در نتیجه در سایت به نمایش درنمی‌آیند. چارسینو در قبال درستی یا نادرستی نظرات منتشرشده در این قسمت، هیچگونه مسئولیتی ندارد. نمایش نظرات کاربران در سایت بههیچ‌وجه به معنی تایید فنی چارسینو درباره‌ی محتویات نظر نیست؛ لذا از کاربران محترم تقاضا می‌شود، نظرات را اصل و پایه‌ی انتخاب و تصمیمگیری خود قرار ندهند.

۱. فارسی بنویسید و از کیبورد فارسی استفاده کنید. بهتر است از فضای خالی (Space) بیش از حد معمول، کشیدن حروف یا کلمات، استفاده‌ی مکرر از یک حرف یا کلمه، شکلک و اموجی در متن خودداری کنید.

۲. برای نظر یا نقد و بررسی خود عنوانی متناسب با متن انتخاب کنید. یک عنوان خوب کاربران را برای خواندن نظر شما ترغیب خواهد کرد.

۳. نقد کاربران باید شامل قوت‌ها و ضعف‌های محصول در استفاده‌ی عملی و تجربه‌ی شخصی باشد و مزایا و معایب به‌صورت خلاصه و تیتروار در محل تعیین‌شده درج شود. لازم است تا حد ممکن از مبالغه و بزرگ‌نمایی مزایا یا معایب محصول خودداری کنید.

۴. نقد مناسب، نقدی است که فقط معایب یا فقط مزایا را در نظر نگیرد؛ بلکه به‌طور واقع‌بینانه معایب و مزایای هر محصول را در کنار هم بررسی کند.

۵. با توجه به تفاوت در سطح محصولات مختلف و تفاوت عمده در قیمت‌های آن‌ها، لازم است نقد و بررسی هر محصول با توجه به قیمت آن صورت گیرد؛ نه به‌صورت مطلق.

۶. جهت احترام‌گذاشتن به وقت بازدیدکنندگان سایت، لازم است هنگام نوشتن نقد، مطالب غیرضروری را حذف کرده و فقط مطالب ضروری و مفید را در نقدتان لحاظ کنید.

۷. با توجه به ساختار بخش نظرات، از سوال‌کردن یا درخواست راهنمایی در این بخش خودداری کرده و سوال یا درخواست راهنمایی خود را در بخش پرسش و پاسخ مطرح کنید.

۸. کاربران ارسال‌کننده‌ی نظر موظف‌اند از ادبیات محترمانه استفاده کرده و از توهین به دیگر کاربران یا سایر افراد پرهیز کنند. بدیهی است هرگونه توهین به فرد یا افراد و استفاده از کلمات نامناسب، باعث تاییدنشدن نظر کاربر می‌شود.

۹. قسمت نظرات سایت، با تالارهای گفت‌وگو (فروم) متفاوت است؛ لذا برای حفظ ساختار، مباحث خارج از چهارچوبی که حالت بحث و گفت‌وگو دارد، تایید نخواهد شد.

۱۰. تمام کاربران حق دارند نظرات خود را به شرط رعایت قوانین، در سایت منتشر کنند؛ لذا حتی اگر نظری را به دور از واقعیت، جانب‌دارانه یا اشتباه یافتید، نباید نظردهنده را مخاطب قرار دهید یا از وی انتقاد کنید. هر کاربر تنها می‌تواند نظر خود را عنوان کرده و قضاوت را به خوانندگان نظرات واگذار کند.

۱۱. از طریق نمودار تغییر قیمت در سایت می‌توانید از تغییرات قیمت آگاه شوید؛ لذا به‌هیچ‌وجه در بخش نظرات مبلغ «قیمت» را ذکر نکرده، درباره‌ی آن سؤال نکنید و نظری ندهید.

۱۲. در نظرات خود، از بزرگ‌نمایی یا اغراق درباره‌ی قوت‌ها یا ضعف‌های محصول خودداری کنید. بدیهی است تا حد ممکن هرگونه نظر مبالغه‌آمیز یا به دور از واقعیت تایید نخواهد شد.

۱۳. با توجه به مسئولیت سایت در قبال لینک‌های موجود در آن، نباید لینک سایت‌های دیگر را در نظرات خود ثبت کنید. دقت داشته باشید تا جای ممکن از هرگونه لینک‌دادن (فرستادن) دیگر کاربران به سایت‌های دیگر و درج ایمیل یا نام کاربری شبکه‌های اجتماعی خودداری کنید.

۱۴. تنها نظراتی تایید خواهند شد که مرتبط با محصول موردنظر باشند؛ لذا بحث‌های متفرقه و غیرمرتبط با محصول را مطرح نکنید.

۱۵. کاربران می‌توانند نقد خود به هر بخش از چارسینو را در قسمت مربوط اعلام کنند؛ لذا هیچ‌گونه نقدی را درباره‌ی سایت یا خدمات آن در قسمت نظرات ننویسید.

۱۶. توجه داشته باشند، مسائلی را که از آن اطمینان ندارید، به‌هیچ‌وجه در نظرات ثبت نکنید؛ همچنین از بازنشر شایعات یا اطلاعات غیرمطمئن درباره‌ی محصولات جدا خودداری کنید.

۱۷. بهتر است مطالبی در این بخش ثبت شود که برای بازدیدکنندگان سایت مفید باشد؛ لذا از بیان هرگونه مطالب شخصی، غیرمرتبط یا غیرضروری در این بخش پرهیز کنید.

۱۸. لازم است نظرات خود را به صورت نگارشی ثبت کرده و از کوتاه‌کردن کلمات یا استفاده از ادبیات محاوره تا جای ممکن خودداری کنید. استفاده از ادبیات نوشتاری که قابلیت نمایش در سایت را داشته باشد، لازمه‌ی تایید نظرات کاربران است.

 

شرایط ارسال پرسش یا پاسخ:

·         بهتر است پرسش و پاسخ کوتاه و مختصر باشد؛ زبان و رسم‌الخط فارسی و اسلوب نگارش هم در آن رعایت شده باشد.

·         برای آگاهی از تغییرات قیمت از نمودار تغییر قیمت در سایت استفاده کنید و به‌هیچ‌وجه در بخش پرسش و پاسخ در مورد «قیمت» نپرسید.

·         از پرسش و پاسخ درباره‌ی آدرس سایر فروشگاههای فیزیکی یا اینترنتی و استفاده از لینک خودداری کنید.

·         پرسش خودتان را فقط یک بار و زیر محصول موردنظرتان بنویسید.

·         از ثبت اطلاعات شخصی از قبیل ایمیل، شماره تماس و نام کاربری شبکههای اجتماعی در بخش پرسش و پاسخ پرهیز کنید.

·         توجه داشته باشید که نظر یا پرسش و پاسخ فقط باید در رابطه با کالا باشد، بنابراین برای پیگیری یا سوال درباره سفارش یا استفاده از خدمات پس از فروش از طریق فرم صفحه “تماس با ما” با انتخاب موضوع پیگیری سفارش یا خدمات پس از فروش، سوال یا درخواست خود را مطرح کنید.

·         برای ارسال سایر درخواست‌ها یا پیشنهادهای خود نیز از فرم صفحه تماس با ما استفاده کنید یا به info@charsino.com  ایمیل ارسال کنید. همچنین انتقاد یا شکایت خود را به ایمیل آدرس complaint@charsino.com  ارسال کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

لینک کوتاه: