شیرکی پیچ زیرانداز سنتی و ارزشمند کشور

شیرکی پیچ زیرانداز سنتی و ارزشمند کشور

شیرکی پیچ زیرانداز سنتی و ارزشمند کشور کرمان عنوان مقاله ای است که به چیستی هنر شیرکی پیچ پرداخته و به مشکلات و راه حل های حمایت از این هنر در بین صنایع دستی می پردازد. کرمان، سرزمین رنج ها و مصیبت ها، پایداری ها، مقاومت ها و افتخارات، جایگاه خاصی در هنرهای سنتی و بومی کشورمان دارد. شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی این سرزمین که به واسطه کویری بودن و کم آبی، امکان کشاورزی را حتی در مناطق مستعد به نیمی از سال کاهش داده، طبعا و در طی قرون، توجه به حرف و رشته های دیگر تولیدی را موجب شده و کرمانیان که در علاقه به آب و خاک آبا و اجدادی شهره اند، ضمن مقاومت در برابر مهاجمان و مبارزه با طبیعت سرسخت، به مدد ذوق و استعداد به ابداع و نوآوری پرداخته و در ایجاد، توسعه و ترویج صنایع دستی بومی منطقه خود کوشا بوده اند.

بدون تردید باید قالی بافی را سرآمد تمامی صنایع دستی کرمان دانست و اگرچه به دلیل برخی از بی توجهی ها این «هنر – صنعت» ارزنده امروز اعتبار دیرین و شهرت گذشته خود را ندارد و از رونقی شایسته و در خور نیز برخوردار نیست، اما آثار و نمونه های به جای مانده از قالی کرمان در موزه ها و دیگر مراکز هنری جهان خود بهترین گواه بر ارزش های والای هنری است که با گذشته ای نه چندان دور از لحاظ طرح و نقش، رنگ و رنگ آمیز و هماهنگی دلپذیر و استثنایی طرح و رنگ، همتایی نداشته است. گو اینکه امروزه نیز می توان با همت، تلاش و برنامه ریزی و رفع موانع و مشکلات به همراه اعمال سیاست های تشویقی، در مدت زمان کوتاهی بار دیگر قالی کرمان را به جایگاه واقعی خود هدایت و در سطح جهانی با همان اعتبار پیشین مطرح کرد.

سایر هنر های استان کرمان و شیرکی پیچ

پته دوزی، ترمه بافی، عريض بافی، شیرکی پیچ، خراطی، چادرشب بافی، حصیربافی، نمدمالی، جاجیم بافی، ساخت ظروف مسی و بافت انواع گلیم (ساده و سوماک) دیگر صنایع دستی رایج در مناطق مختلف استان کرمان را تشکیل می دهد که. هر یک از این حرف و صنایع، برای گروه یا گروه هایی از مردم شهرها، روستاها و عشایر استان مذکور منشأ کار و در آمد و برای محل و منطقه خود و بعضا برای دیگر مناطق، تولیدی مورد نیاز محسوب می شود.

اگرچه از گذشته های دور قالی به همراه پته و شال ترمه، مطرح ترین صنایع دستی استان کرمان بوده است و حتی صاحب نظران، محققان و سیاحان در آثار خود به دفعات از خصوصیات و ویژگی های هنرهای مذکور یاد کرده اند، اما. شیرکی پیچ، یعنی گلیم سوماک خاص استان کرمان که به ویژه در سال های اخیر به شهرت و اعتباری بالا و جایگاه ویژه ای در زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مردم کرمان دست یافته، کمتر موضوع تحقیق و بحث صاحب نظران بوده است و لذا تلاش بر آن بوده که در مقاله حاضر به جنبه های مختلفی از آن پرداخته شود.

نگاهی به تاریخچه، خصوصیات بافت و ویژگی های شیرکی پیچ

شیرکی پیچ نامی است که بافندگان عشایر و روستایی کرمان بر روی نوعی گلیم خاص که خود در زمره سوماک ها (گلیم های یک رو و ضخیم تر از گلیم های ساده و دورو که بر خلاف گلیم ساده که بافت آن به روش پودگذاری است، به روش پودپیچی بافته می شوند و در واقع حلقه واسطی بین گلیم و قالی در سیر تکاملی بافت گلیم تا قالی است) محسوب می شود. نهاده اند. سوماک شیرکی پیچ که گاه به خاطر الياف پشمی نازک و ظریف، ظرافت بافت و مرغوبیت خاص از آن به عنوان «سوزنی» هم یاد می شود، قرنهاست که در مناطق مختلف روستایی و عشایری استان کرمان بافته می شود. ولی، متأسفانه مانند بسیاری از هنرها و فنون تولیدی کشورمان، نحوه شکل گیری و زمان دقیق شروع آن در پرده ابهام است.

رونق کنونی شیرکی پیچ، مرهون برنامه ریزی و اجرای طرح آموزش، توزیع مواد اولیه و تولید شیرکی پیچ در مناطق روستایی و عشایری بافت و سیرجان است. که این طرح از سال ۱۳۶۴ ابتدا در روستای آدرنجان در بیست و پنج کیلومتری بافت به اجرا در آمد و سپس در برخی از دیگر مناطق بافت مانند کهک اسپیچ، بیدکردوئیه، ارکان و غیره و در مناطق مختلفی از شهرستان سیرجان مانند دارستان، زیدآباد، ابراهیم آباد، ملک آباد و غیره و حتی خود شهر سیرجان خانوارهای زیادی را تحت پوشش در آورد.

اجرای طرح آموزش، توزیع مواد اولیه و تولید شیرکی پیچ

موفقیت حاصل از اجرای طرح که با توسعه تولید و بهبود کیفیت گلیم شیرکی پیچ توأم بود موجب شد. که در شهرهای بافت و سیرجان مراکز خدمات ایجاد شود. و از این طریق موجبات تسهیل کار آموزش، توزیع مواد اولیه، نظارت بر تولید، جمع آوری، قیمت گذاری محصولات و پرداخت به موقع دستمزد به بافندگان فراهم شود. که البته در حال حاضر تولید گلیم شیرکی پیچ افزون بر مناطق مختلفی از شهرهای سیرجان و بافت در شهر کرمان نیز صورت می پذیرد. و تعداد تولیدکنندگان نیز حدود پنج هزار نفر برآورد می شود.

بافت سوماک شیرکی

در بافت سوماک شیرکی پیچ به جای روش پودگذاری از روش پودپیچی که ویژه بافت سوماک است استفاده می شود. و حتی تار هم نخ پشمی رنگ نشده با متریک ده دولا بوده و از این رو در تولید گلیم شیرکی پیچ هرگز از نخ پنبه ای به عنوان تار استفاده نمی کنند. ضمن آنکه باید گفت گاه از نخ ابریشمی رنگ نشده برای تار و نخهای ابریشمی رنگین جهت بافت و ایجاد نقش بهره می گیرند. که طبعا محصولات تولیدی از قیمت بالاتری برخوردار خواهند بود.

شیوه بافت سوماک بافت سوماک شیرکی، بدین صورت است که پس از چله کشی و اتمام ساده بافی، بافت گلیم با قسمت حاشیه شروع شده. و بعد از آن نیز بافت قسمتهای زمینه گلیم آغاز می شود. بافت این نوع سوماک در واقع حاصل پودپیچی است یعنی آنکه نخ پود به جای آنکه صرفا از لابه لای نخهای تار عبور کند، به دور یکایک آنها پیچیده میشود. و چون این پیچش بی شباهت به پیچش خامه های قالی نیست، از این رو نحوه بافت شیرکی پیچ، حالت بافت قالی را به ذهن تداعی میکند. و از شکل پودپیچی در این نوع گلیم اصطلاحا به عنوان «گره» یاد میشود.

انواع گره های شیرکی پیچ

گره هایی که بافت شیرکی پیچ را باعث میشود بر دو نوع بوده و شامل:

• گره متن؛
• و گره آب دوزی؛

است. در گره متن، نخ رنگین (= خامه) از روی دو چله گذشته، سپس به پشت برگردانده شده، از زیر رشته رویی عبور میکند. در گره آب دوزی، خامه از روی دو تا تار عبور کرده، به پشت همان دو تار رفته و یک سر آن از زیر تارها و سر دیگر آن از روی تارها بیرون می آید و قسمتهای اضافی سرنخ به پشت گلیم برده می شود. تفاوت این نوع گره با گره متن در آن است که بعد از سفت شدن گره، چون خامه دو بار به دور نخهای تار پیچیده شده خط پهن تری بر روی بافته ایجاد میکند. این کار پودپیچی گاه از راست به چپ و گاه از چپ به راست انجام میشود و در مواردی نیز ممکن است عمل پیچش خامه فقط بر روی یک تار انجام پذیرد.

برخلاف انواع دیگر گلیم (منظور گلیم های ساده و دورو است) که بافنده این امکان را دارد تا بافت قسمتهای مربوط به یک رنگ را پایان داده و سپس قسمتهای مربوط به رنگ دیگر را بافد و به قسمت های بافته شده قبلی زنجیره کند.

در بافت شیرکی پیچ همانند بافت قالی کار بافت رج به رج جلو می رود و به عبارت بهتر، بافنده ناچار است یک رج را از ابتدا شروع کرده همه رنگ های مربوط به آن رج را بافته و بعد به سراغ رج بعدی برود و بعد از بافت هر رج نیز (همان گونه که در قالی بافی نیز مرسوم است) بافنده، یک پود روی قسمت بافته شده گذاشته و با زدن دفتین باعث استحکام کار بافت میشود. لازم به توضیح است که این شیوه کار و روش بافت به بافت یک پوده مشهور است.

شیوه بافت دوپوده

در برخی از مناطق بعد از بافت هر ردیف علاوه بر پود نازک یک پود ضخیم نیز بر روی قسمت بافته شده قرار میدهند که این کار (شیوه بافت دوپوده) اگرچه باعث زودتر بالا آمدن شیرکی پیچ می شود، اما از کیفیت و مرغوبیت آن به نحو محسوسی میکاهد.

ابعاد شیرکی

شیرکی ، یک بافته داری است و مانند دیگر زیراندازهای سنتی بر روی دار بافته می شود. دار بافت شیرکی پیچ که از لحاظ ساختمانی با سایر دارهای گلیم بافی تفاوت محسوسی ندارد از اندازه 2.5×1.20 متر تا2×3.5 متر در تغییر بوده و جنس آن از چوب یا فلز و یا تلفيق چوب و فلز بوده و به طور عمده افقی است. دیگر ابزار کار را قیچی و دفتین تشکیل میدهد که همانند دار در داخل استان کرمان قابل تهیه و تأمین است.

ابعاد و اندازه های گلیم شیرکی متفاوت بوده و این محصول در اندازه های ۳۰×۲۰ سانتی متر، ۷۰×۵۰ سانتی متر (که هر دو اندازه های مناسبی برای زیر تلفنی است)،  ۶۰×۹۰ ،۱۰۰×۷۰، ۱۱۰×۸۰ سانتی متر (که اندازه های مناسبی برای پشتی میباشند) و ۱۰۰× ۱۰۰، ۱۵۰×۱۰۰، ۲۰۰×۱۵۰، ۲۶۰×۱۸۰، ۲۸۰×۱۸۰ سانتی متر تولید میشود.

طرح ها و نقش های ویژه شیرکی

از دیگر خصوصیات سوماک شیرکی پیچ، طرح ها و نقش های ویژه و هماهنگی خاص طرح ها و نقش ها با خرده نقشها، نقشهای حاشیه و به طور خلاصه هماهنگی طرح و رنگ است. در زمینه شیرکی پیچ، اغلب از رنگ سفید، قرمز یا شیری استفاده میکنند ولی علاوه بر رنگهای اصلی، رنگ های مصرفی دیگر در این قسمت عبارت اند از: نخودی، سرمه ای و آبی.

برای ایجاد نقوش هم از رنگ های مشکی، قرمز، سفید، زرد، صورتی، سبز، یشمی، چمنی، قهوه ای، آبی، نارنجی، سرمه ای، کرم و غیره استفاده میکنند. و نقوش مورد استفاده بافندگان شیرکی پیچ، همانند رنگ هایی که به کار می برند متکی بر اندیشه های بافندگان است و غالبا در بردارنده آرزوها و آمالشان است و با بافت این نوع نقوش ذهنیاتشان را عرضه میکنند. این نقوش در کل به پنج گروه شامل:

1. نقوش باستانی،
2. نمادهای سمبولیک،
3. نقوش ذهنی،
4. نقوش عینی،
5. و نقوش تقلیدی،

است که در این میان نقش حیوانات و جانوران اهلی و خانگی نظیر مرغ، خروس، شتر، بز، گنجشک و بوقلمون به ویژه در میان بافندگان روستایی رواج بیشتری دارد ولی بافندگان ایلیاتی از نقش جانورانی نظیر شیر، آهو، گوزن، روباه، طاووس، فیل، زرافه و غیره  نیز بر روی تولیدات خود استفاده میکنند.

نقش پرنده

استفاده از نقش پرنده در شیرکی پیچ تابع هیچ نظم و قاعده یا ترتیب و توازن خاصی نیست و گاه در متن گلیم بدون هیچ گونه قرینه سازی و در کنار حیوانات اهلی یا وحشی دیگر مورد استفاده قرار می گیرد. رعایت اصل تقارن در بافت شیرکی پیچ مرسوم نیست، اما گاه دیده می شده که این اصل در بافت شیرکی پیچ رعایت شده و زمانی که از طرح ترنج استفاده می شود و یا حتی در مواردی دیگر این اصل رعایت می شود.

نقوش گیاهی

نقوش گیاهی به ویژه نقش سرویا به آن هم به صورتها و انواع مختلف چون بته شاهی و یا مفاهیم گوناگون همچون بتههای رایج در قالی و شال ترمه، در بافت گلیم شیرکی پیچ مرسوم و متداول است. همچنین نقش درختی، نقش لاله و گلهای سمبولیک مانند گل قشقایی، گل قمرو و گل شول از دیگر نقش های رایج و در متن گلیم شیرکی پیچ است.

طرحهایی است که برای تزیین حواشی شیرکی پیچ به کار می رود هم فوق العاده متنوع بوده و شامل حاشیه بادامی حاشیه بازوبندی، حاشیه هفت رنگو، حاشیه مداخل، حاشیه وکیل کفگیر و… بوده که در هماهنگی با نقشها و خرده نقش های متن برای حاشیه انتخاب و مورد استفاده قرار می گیرند.

سوزاندن پرزهای اضافی

پس از اتمام بافت شیرکی پیچ، برای آنکه محصول تولیدی به نحو بهتری ارائه و عرضه گردد، اقدام به انجام عملیات تکمیلی روی آن می کنند. عملیات تکمیلی که باعث بهبود کیفیت و شکل ظاهری تولیدات می شود شامل سوزاندن پرزهای اضافی، سوزاندن و کز دادن نخهای اضافی پشت گلیم، شست وشوی گلیم و در صورت لزوم دارکشی کردن آن برای رفع اعوجاع، کجی، کیس و سره جزئی گلیم و همچنین اتو بخار دادن آن است.

بافندگان گلیم را زنان و دختران عشایر کوچرو، نیمه کوچرو و حتی تخته قاپو شده افشار، شول و تکلو و روستاییان و برخی شهر نشینان بافت، سیرجان و کرمان تشکیل میدهند. و به خاطر در آمد قابل ملاحظه ای که از این رهگذر عاید و واصل میشود و نیز بازار پررونق فروش شیر کی پیچ (به ویژه ظرف سالهای اخیر)، در بین بافندگان، حتی افراد با تحصیلات دیپلم متوسطه نیز دیده می شود.

ظرفیت های تولید گلیم شیرکی

بررسی ظرفیت های تولید در حال حاضر تعداد بافندگان گلیم شیرکی پیچ حدود پنج هزار نفر بوده و میزان تولید سالانه نود هزار متر مربع است ولی با برآوردهایی که به عمل آمده تعداد بافندگان (در صورت استفاده از امکانات بالقوه تولید، تحت پوشش در آوردن تمامی داوطلبان تولید و اجرای برنامه های آموزشی و به آموزی که آن هم با تخصیص اعتبارات آموزشی و عمرانی تولیدی میسر و مقدور است) می تواند به شرح زیر افزایش یابد:

• سال ۱۳۷۴ ۷۵۰۰ نفر تولیدکننده۱۳۵۰۰۰ متر مربع تولید؛
• سال ۱۳۷۵ ۱۵۰۰۰ نفر تولیدکننده ۲۷۰۰۰۰ متر مربع تولید؛
• سال ۱۳۷۶ ۲۰۰۰۰ نفر تولیدکننده ۳۶۰۰۰۰ متر مربع تولید؛
• سال ۱۳۷۷ ۲۲۵۰۰ نفر تولیدکننده۴۰۵۰۰۰ متر مربع تولید؛
• سال ۱۳۷۸ تا ۲۵۰۰۰ نفر تولیدکننده ۴۵۰۰۰۰ متر مربع تولید؛

ارزش میزان تولیدات

ارزش میزان تولیدات در حال حاضر با احتساب نود هزار متر مربع تولید حدود 23.400.000.000 ریال است که در صورت استفاده از امکانات و ظرفیت های بالقوه تولیدی و اجرای صحیح برنامه های آموزشی، به آموزی و تولیدی در سال ۱۳۷۸ ، 117.000.000.000 ریال با قیمتهای ثابت افزایش می یابد.

لازم به توضیح است که هر بافنده ماهر، می تواند ظرف مدت شصت روز یک تخته گلیم شیرکی پیچ به مساحت حدود سه متر مربع تولید. و جهت آن چهارصد و بیست هزار ریال دستمزد (در حال حاضر دستمزد بافنده در ازای هر متر مربع صد و چهل هزار ریال می باشد) دریافت دارد. و بدین سان هر بافنده شیرکی پیچ می تواند ماهانه دویست و ده هزار ریال از این رهگذر درامد (به صورت دریافت دستمزد بافت) کسب کند. که این مبلغ برای تولیدکنندگان شیرکی پیچ که به طور عمده زنان و دختران خانه دار هستند، رقم قابل ملاحظه ای است.

ذکر این نکته ضروری است که هم اکنون تعدادی از بافندگان شیرکی پیچ، به دلیل اینکه تحت پوشش ارگان خاص و یا بخش خصوصی نیستند و ضمنا بضاعت کافی برای خرید مواد اولیه را ندارند، قادر به تولید نیستند. تعدادی از دختران و زنان نیز علاقه مند به یادگیری شیوه تولید گلیم شیرکی پیچ هستند که متأسفانه امکانات آموزشی موجود اجازه آموزش این گروه را نمی دهد، ضمن آنکه برخی از تولیدکنندگان برای تولید با کیفیت بهتر می بایست آموزشهایی را در رابطه با به بافی ببینند که در این خصوص نیز تشکیل کلاس ها و دوره های لازم ضرورت دارد.

شیوه های تولید و عرضه

شیوه های تولید و عرضه مقدار کمی از حجم تولید سالانه شیرکی پیچ جنبه خودمصرفی یا مصرف خانوادگی دارد. بدین نحو که بافنده خود مواد اولیه مورد نیاز را تأمین و اقدام به تولید کرده و پس از خاتمه کار بافت خود یا خانواده اش از محصول تولیدی به عنوان زیرانداز محل سکونت استفاده میکنند. و گاه نیز گلیم شیرکی پیچ تولیدی بخشی از جهیزیه دختر بافنده را تشکیل میدهد. اما بخش اعظم تولید برای ارائه و عرضه در بازارهای محلی یا غیر محلی و غیر استانی و مهم تر از آن جهت صادرات و بازار آنلاین صنایع دستی و هنری صورت می گیرد که در این رابطه هم بخش خصوصی و هم سازمان صنایع دستی ایران به ترتیب سهم مفید و کاملا مؤثری دارند.

سرمایه داران بخش خصوصی مواد اولیه را تأمین و در اختیار بافنده قرار داده، ابعاد و اندازه مورد نظر را همراه رنگ بندی و حتی حدود طرح ها و نقش ها، تعیین و به بافنده سفارش بافت میدهند و در خاتمه کار بافت، اقدام به تأدیه دستمزد و تحویل گلیم شیرکی پیچ جهت تکمیل و عرضه آن به بازار می کنند.

این استاندارد شیوه کار مدیریت صنایع دستی استان کرمان، از طریق تعاونی های تولیدی، هم آموزش صحیح بافت، هم تأمین به موقع و با کیفیت مطلوب مواد اولیه با رنگ های ثابت و گیاهی، هم نظارت بر تولید و هم پرداخت دستمزد بر اساس ارزیابی کیفی محصول تولیدی و ضمنا تعیین قیمت تمام شده و نهایتا تکمیل، بازاریابی و عرضه و فروش آن است. و نوسانات بازار نقش تعیین کننده ای در اجرای برنامه های آموزشی، نظارت بر تولید و تولید محصول، پرداخت دستمزد و قیمت فروش ندارد ضمن آنکه در این رهگذر خدمات بهداشتی، درمانی، بیمه و برخی تسهیلات دیگر نیز در حد مقدورات ارائه میشود.

بازارهای فروش

همان طور که ذکر شد در حال حاضر تعداد تولیدکنندگان شیرکی پیچ حدود پنج هزار نفر است. که از این تعداد دقیقا سه هزار و پنجاه نفر تحت پوشش خدمات سازمان صنایع دستی ایران از طریق مدیریت صنایع دستی استان کرمان بوده. و به وسیله شرکت تعاونی تولیدکنندگان گلیم بافت، شرکت تعاونی تولیدکنندگان فرش و گلیم دستبافت سیرجان و شرکت تعاونی تولیدکنندگان فرش و گلیم دست بافت حُرجند که در سال گذشته با تلاش و کوشش مدیریت صنایع دستی استان کرمان تأسیس و شروع به کار نموده است. قرار دارند و خدمات لازم را از جهت مواد اولیه، نظارت بر تولید، پرداخت دستمزد و جمع آوری تولیدات و بازاریابی و فروش محصولات دریافت می کنند.

مابقی تولیدکنندگان تا سقف پنج هزار نفر یا به صورت مستقیم اقدام به تولید، عرضه و فروش محصول خود می کنند و یا آنکه از طریق بخش خصوصی و با دریافت مواد اولیه و دستمزد اقدام به تولید میکنند. ذکر این نکته هم ضروری است که بازارهای داخلی فروش این محصول بیشتر شهرهای تهران، شیراز و اصفهان بوده اما قسمت اعظم محصولات تولیدی یا به صورت مستقیم صادر می شود یا آنکه توسط خریداران داخلی (و به همراه خود آنها) و یا از طریق پست به خارج از کشور فرستاده میشود و به هر حال راه به خارج دارد.

درآمد ارزی

بر اساس بررسیهای به عمل آمده در سال ۱۳۷۳ از محل فروش خارجی و صادرات گلیم شیرکی پیچ، درآمد ارزی حدود یک میلیون مارک حاصل شده است که البته در صورت تمهید مقدمات لازم، رفع موانع و مشکلات موجود و استفاده از امکانات بالقوه تولیدی و ایجاد زمینه های صادراتی رقم صادرات می تواند افزایش چشمگیری یابد.

مهم ترین کشورهای خریدار گلیم شیرکی پیچ به ترتیب عبارت اند از: آلمان، ایتالیا، فرانسه، سوئیس، سوئد و امارات متحده عربی که البته با بررسی های به عمل آمده امکان فروش و صدور گلیم و شیرکی پیچ به دیگر ممالک اروپایی، آسیایی و حتی کانادا و استراليا هم وجود دارد.

گفتنی است که استفاده از رنگ های گیاهی در رنگرزی خامه و ابریشم مصرفی در تولید شیر کی پیچ که ظرف سالهای اخیر و توسط مدیریت صنایع دستی استان کرمان مرسوم و به ویژه از سال ۱۳۷۳ و در رابطه با مناطق تحت پوشش ابعاد گسترده تری یافته. در تامین نظر و همچنین افزایش مشتریان بازارهای خارجی بسیار مؤثر افتاده چرا که محصولات تولیدی از زیبایی و هماهنگی بیشتر در زمینه طرح و رنگ برخوردار شده و ثبات رنگ آن هم تضمین بیشتری یافته است.

موانع و تنگناها، راه حل ها و پیشنهادات

مهم ترین موانع و مشکلات موجود بر سر راه افزایش تولید و توسعه بازارهای فروش و یا ایجاد بازارهای جدید فروش خارجی برای گلیم شیرکی پیچ به شرح زیر است:

1. کمبود و گرانی مواد اولیه

کمبود و گرانی مواد اولیه و به ویژه نخ پشمی10.2 یا 20.4 مورد مصرف برای تار و نخ پشمی5.2 مصرفی در ریشه گلیم شیرکی پیچ. لازم به توضیح است که قیمت مواد اولیه مذکور از سال ۱۳۷۲ تا به حال به بیش از سه برابر افزایش یافته که این امر باعث بروز مشکلات عدیده ای به خصوص برای آن دسته از صنعتگرانی که خود رأسا اقدام به تولید میکنند، شده است.

2. کمبود نقدینگی

سه شرکت تعاونی تأسیس شده در زمینه تولید و فروش گلیم شیرکی پیچ در مناطق بافت، سیرجان و حرجند از کمبود نقدینگی رنج می برند و لذا با عنایت به افزایش چشمگیر قیمت مواد اولیه مصرفی قادر نیستند. که فعالیتهای خود را در زمینه های تولید، بازاریابی و فروش، متناسب با امکانات بالقوه موجود افزایش دهند.

3. ضرورت به آموزی

به منظور بالا بردن کیفیت محصولات تولیدی و نیز پاسخ گویی به تقاضای مؤثر موجود به ویژه در بازارهای خارجی ضرورت به آموزی برخی از تولیدکنندگان و نیز آموزش متقاضیان و داوطلبان به فراگیری چگونگی تولید شیرکی پیچ با رعایت استانداردهای آموزشی کاملا احساس می شود. که متأسفانه مدیریت صنایع دستی استان کرمان با کمبود فضاهای آموزشی مورد لزوم و نیز کمبود شدید بودجه آموزشی مواجه است.

4. معرفی و شناساندن

گلیم شیرکی پیچ، علی رغم سالها سابقه تولید و نقشی که در زندگی اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی گروه قابل ملاحظه ای از هموطنانمان دارد. و همچنین اهمیت آن از لحاظ توسعه صادرات غیرنفتی و تامین درآمد ارزی، هنوز حتی در داخل کشور نیز شناخته شده نیست. به گونه ای که اگر پا را از استان کرمان فراتر نهیم ممکن است کمتر کسی با نام و خصوصیات آن آشنایی داشته باشد. و این نیست جز آنکه در خصوص معرفی و شناساندن این زیرانداز ارزنده و ممتاز کشورمان کوتاهی شده به طوری که حتی یک کاتالوگ ویژه یا بروشور خاص و قابل استفاده ای که به معرفی این محصول بپردازد، در اختیار نیست.

5. توسعه بازارهای فروش یا ایجاد بازارهای جدید در سایر ممالک اروپایی

متأسفانه در کشورمان، هرگاه صحبت از توسعه بازارهای صادراتی زیراندازها می شود، ذهن و فکر بیشتر صاحب نظران تنها متوجه بازارهای اروپا و به ویژه آلمان می شود حال آنکه زیراندازهای سنتی کشورمان در بازار آلمان (به عنوان یکی از مهم ترین مراکز بازاریابی فروش) شناخته شده است و لذا ضرورت دارد که در خصوص توسعه بازارهای فروش یا ایجاد بازارهای جدید در سایر ممالک اروپایی و نیز برخی از کشورهای آسیایی نظیر ژاپن، کره و حتی مالزی و کشورهایی نظیر استراليا وكانادا، اقدام لازم به عمل آید. در خصوص گلیم شیرکی پیچ نیز چنین است و بنابراین لازم است که این نقیصه با انجام اقدامات بازاریابی برطرف شود.

6. مواد اولیه نامرغوب

کمبود و گرانی مواد اولیه مصرفی، باعث شده که برخی از تولیدکنندگان گلیم شیرکی پیچ از مواد اولیه نامرغوب و یا از مواد اولیه ترکیبی در بافت استفاده کنند. که متأسفانه این امر کاهش کیفیت محصولات تولیدی را در پی داشته و طبیعی است که تداوم آن باعث از دست رفتن بازارهای داخلی به ویژه بازارهای صادراتی خواهد شد.

7. کاهش کیفیت بافت، کاربرد رنگ های ناثابت و استفاده از طرحهای غیر اصیل

ظرف سالهای اخیر، افزایش قابل ملاحظه حجم تولید، در مواردی باعث کاهش کیفیت بافت، کاربرد رنگ های ناثابت در رنگرزی خامه و ابریشم و همچنین استفاده از طرحهای غیر اصیل و بومی و در مواردی استیلزه شدن (ساده شدن) طرحها شده و بدیهی است. که اگر با چنین مواردی برخورد نشود و نظارت کافی در زمینه تولید و به ویژه صادرات صورت نپذیرد به شهرت و اعتبار گلیم شیرکی پیچ به خصوص در بازارهای خارجی لطمه وارد می شود.

رفع تنگناهای موجود

به منظور رفع تنگناهای موجود پیشنهادات ذیل ارائه می شود:

1. امکانات تقویت شود

تعاونیهای تأسیس شده از نظر امکانات مالی تقویت شود و ترتیبی اتخاذ شود که بتوانند از تسهیلات اعتباری پیش بینی شده در قانون بودجه کل کشور استفاده کنند. افزون بر آن باید تدابیری اندیشیده شود که مواد اولیه مرغوب و با کیفیت مناسب و با قیمت عادله توسط مدیریت صنایع دستی استان کرمان تأمین و برابر میزان تولید پیش بینی شده سالانه به موقع در اختیار تعاونی ها قرار گیرد و در خصوص توزیع به موقع آن و نظارت بر تولید نیز اقدام شود.

2. اعتبارات عمرانی و جاری آموزشی

اعتبارات عمرانی و جاری آموزشی مورد نیاز جهت آموزش متقاضیان جدید و به اموزی بافندگان تامین و در اختیار مدیریت صنایع دستی استان کرمان قرار گیرد و اعتبارات عمرانی استانی برای ایجاد مراکز جدید خدماتی و آموزشی در حد نیاز تامین شود.

3. تهیه برنامه های تلویزیونی، تهیه و چاپ بروشور و کاتالوگ

در خصوص معرفی و شناساندن هر چه بیشتر سوماک شیرکی پیچ با تهیه برنامه های تلویزیونی، تهیه و چاپ بروشور و کاتالوگ (همراه با لیست قیمت های صادراتی) اقدام شود.

4. ممانعت از خروج محصولات فاقد کیفیت

در زمینه صادرات و صدور محموله های صادراتی گلیم شیرکی پیچ دقت نظر ویژه ای اعمال شود. و اداره کل بازرگانی استان کرمان و مدیریت صنایع دستی استان کرمان از خروج محصولات فاقد کیفیت قابل قبول از نظر بافت، رنگ، طرح و نقش و سایر موارد خودداری کنند.

5. جلوگیری از کاربرد طرح های غیر اصیل و بومی

در راستای اقدام عملی به منظور جلوگیری از کاربرد طرح های غیر اصیل و بومی و استیلزه شدن طرح ها توصیه آن است. که طرح ها و خرده نقش های اصیل گلیم شیرکی با رنگ بندی های اصلی جمع آوری و در امر تولید از چنین طرح ها، نقشها و خرده نقشها نیز استفاده شود. البته این اقدام نباید مانع از بروز ابتکار، خلاقیت و حالت ذهنی بافت گلیم شیرکی پیچ شود. بدیهی است تمامی این امور می بایست توسط و یا با نظارت مدیریت صنایع دستی استان کرمان تحقق پذیرد.

6. بازاریابی جهت فروش و صدور گلیم

به منظور توسعه بازارهای فروش، انجام اقدامات بازاریابی جهت فروش و صدور گلیم شیرکی پیچ در کشورهایی نظیر ژاپن، کره، مالزی، برخی دیگر از ممالک اروپایی (که در حال حاضر شیرکی پیچ به آنها صادر نمیشود)، استرالیا و کانادا ضرورت دارد.

یزاس مطالعه در مورد صنایع دستی گیلان : نگرشی به امکانات بالقوه  به مقالات مرتبط رجوع کنید.